Uitkeringen uit het Gemeentefonds

De uitkering uit het gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron van gemeente Laarbeek.

Het gemeentefonds kent: Integratie-uitkeringen, decentralisatie-uitkeringen en algemene uitkering. Integratie- en decentralisatie uitkering zijn uitkeringen die op termijn opgenomen zullen worden in de algemene uitkering.

Het verschil tussen integratie- en decentralisatie-uitkering is dat bij integratie-uitkeringen de termijn waarop de integratie-uitkering opgaat in de algemene uitkering bekend is. Bij decentralisatie-uitkeringen is er geen einddatum bekend (gemaakt). Decentralisatie-uitkeringen kunnen ook ter beschikking gesteld worden aan een deel van de gemeenten.

Naast deze drie soorten uitkeringen uit het gemeentefonds bestaan ook nog de zogenaamde specifieke uitkeringen. Deze hebben een verplicht bestedingskarakter. Als de besteding niet gerealiseerd wordt, dient de specifieke uitkering terugbetaald te worden. Deze specifieke uitkeringen worden dus niet verstrekt via het gemeentefonds.

Uit het bovenstaande kan de volgende tabel gedestilleerd worden.

‘samen trap op, samen trap af’
De Algemene uitkering uit het Gemeentefonds is indirect afhankelijk van de omvang van (een deel van) de rijksbegroting. Stijgen deze rijksuitgaven, dan groeit de omvang van het Gemeentefonds evenredig mee; wordt er bezuinigd op deze posten, dan deelt het Gemeentefonds ook evenredig mee in de pijn. Dit noemt men ook wel ‘samen trap op, samen trap af’. Het gevolg van deze methodiek leidt in de praktijk wel vaak tot jaarlijks grote verschillen hetgeen niet een bepaalde gewenste stabiliteit laat zien.

Verdeelmaatstaven
Om de uitkering uit het gemeentefonds eerlijk over alle gemeenten te verdelen is een set van verdeelmaatstaven opgesteld. Per verdeelmaatstaf wordt de uitkering berekend met de formule: prijs * hoeveelheid. Omdat de set met verdeelmaatstaven erg uitgebreid is (ongeveer 60 elementen), is sprake van een complexe berekening. Om de algemene uitkering na te rekenen moet van alle verdeelmaatstaven de prijs en de hoeveelheid bepaald worden. Om de totale uitkering te kennen, moet de uitkomst van al deze berekeningen bij elkaar geteld worden x de uitkeringsfactor. Periodiek sleutelt het rijk aan de verdeelmaatstaven. Dit sleutelen gebeurt om de verdeling over de verschillende gemeenten eerlijker te maken. Het rijk publiceert de uitkomsten van de versleuteling door gemeentefonds circulaires uit te brengen. Elk jaar wordt in mei, september en december een circulaire uitgebracht waarin bijstellingen worden aangekondigd.

Bij het samenstellen van deze begroting zijn de primitieve ramingen van de uitkeringen uit het gemeentefonds gebaseerd op de meicirculaire 2019.

Traditiegetrouw wordt op de 3e dinsdag van september de miljoenennota aan de tweede kamer aangeboden door het kabinet. De miljoenennota is de Nederlandse begroting voor het komende jaar. De Nederlandse begroting 2020 is een belangrijke basis voor de gemeentefondsuitkering van gemeenten. De gemeentefondsuitkering wordt aan gemeenten gepresenteerd in de vorm van de septembercirculaire.

De septembercirculaire is actueler dan de bovenstaande meicirculaire. Onderstaand wordt de meest recente financiële informatie van het rijk verwerkt.

In de primitieve begrotingscijfers zijn de resultaten opgenomen met als basis de meicirculaire 2019 Gemeentefonds. Deze cijfers zijn ook het uitgangspunt geweest bij de presentatie van de Kadernota 2020, zijnde de opmaat naar de presentatie van de begroting 2020.
Nu is aanvullend de septembercirculaire 2019 gepresenteerd welke circulaire het volgende beschouwende beeld laat zien:

• Ontwikkelingen accres, maatstaven en hoeveelheden/BTW compensatiefonds
  De hoogte van de algemene uitkering wordt voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van de rijksuitgaven. Wijzigingen in rijksuitgaven hebben direct invloed op de omvang van de algemene uitkering, volgens het principe “samen de trap op, samen de trap af”. De jaarlijkse toe- en afname noemen we het accres. Het rijk heeft lagere uitgaven gedaan op het gebied van infrastructuur en defensie. De daling van het accres is eenmalig omdat genoemde investeringswerken worden doorgeschoven naar volgende jaren. Het is het derde opeenvolgende jaar dat gemeenten met een lager accres te maken krijgen in het lopende jaar dan dat wat in de meicirculaire werd voorgespiegeld. Ook zijn er maatstaven aangepast waardoor hoeveelheidsverschillen zijn ontstaan die een positief effect hebben op de circulaire.
• Ambulantisering GGZ
  Door de VNG is ingestemd met het hoofdlijnenakkoord GGZ. In dit akkoord wordt ingezet op ambulantisering van de zorg. Dit leidt tot een groter beroep op zorg en begeleiding in het Sociaal Domein. Het Rijk heeft hiervoor middelen beschikbaar gesteld voor het realiseren van de ambities. De bedragen worden hiervoor structureel geoormerkt en lopen op van € 16.000 in 2019 naar structureel € 30.000 in 2022 e.v.

• Participatie (re-integratie en WSW-oud)
  De bedragen voor de Participatie voor het jaar 2019 en verder zijn gewijzigd t.o.v. de meicirculaire 2019. Er heeft oa een wijziging plaatsgevonden als gevolg van verhoging van drempelbedragen voor begeleiding van beschut werk. Het bedrag is gelabeld om doorsluizing naar Senzer mogelijk te maken.
• Kinderopvang en gastouderopvang
  Voor toezicht en handhaving kinder- en gastouderopvang zijn structureel nogmaals extra middelen beschikbaar gekomen. Met de septembercirculaire 2018 zijn eveneens gelden beschikbaar gekomen en geoormerkt voor de extra taken die de GGD heeft gekregen. Zij moeten meer toezien op de uitvoering van voorschoolse educatie op locatie. De extra bedragen worden hiervoor m.i.v. 2020 structureel geoormerkt voor een bedrag van € 2.000 per jaar.
• Wet verplichte GGZ
  Met ingang van 1 januari 2020 treedt de Wet verplichte GGZ in werking. Deze wet vervangt de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen en regelt de rechten van mensen die te maken hebben met verplichte zorg in de GGZ. In de meicirculaire 2019 is voor de gemeentelijke taken en bijbehorende kosten die volgen uit de Wet verplichte GGZ vanaf 2020 structureel € 26.000 voor Laarbeek beschikbaar gekomen.

Op verzoek van de VNG worden de hiervoor landelijk beschikbare middelen in deze circulaire opnieuw herverdeeld via een ander cluster (was: subcluster Wmo 2015 / wordt: cluster Samenkracht en burgerparticipatie). Het verzoek vloeit voort uit de verwachting dat verdeling via het cluster Samenkracht en burgerparticipatie beter tegemoetkomt aan de relatie tussen grootstedelijkheid en het voorkomen van GGZ-problematiek.
Het gevolg van deze herverdeling betekent voor Laarbeek dat het eerder hiervoor beschikbare bedrag ad € 26.000 met € 10.000 wordt verminderd naar een bedrag van structureel € 16.000.

Uiteindelijk leidt dit ten opzichte van de meicirculaire 2019 tot het volgende budgettaire effect als bijstelling van het meerjarenperspectief begroting 2020-2023:

Het bovenstaande laat positieve bijstellingen zien over de gehele meerjarenperiode 2020-2023.

Voorgesteld wordt om de bovenstaande budgettaire ontwikkelingen als gevolg van de septembercirculaire 2019 te betrekken als bijstellingen in het meerjarig dekkingsplan 2020-2023 van de begroting 2020.

Onderstaand wordt een aantal financiële risico’s opgesomd welke hierbij momenteel van toepassing zijn:

Resterende rijkskorting apparaatskosten 2024 en 2025;
Landelijk resteert nog € 275 miljoen; totaal aandeel Laarbeek ±€ 278.000 in 2025; gemiddeld € 139.000 per jaar

Herverdeeleffecten als gevolg van herijking verdeling gemeentefonds met ingang van 2021, met betrekking tot:
1.   klassieke gemeentefonds (excl.sociaal domein)
2.   verdeelmodellen sociaal domein

Nieuw verdeelmodel en doordecentralisatie Bescherm Wonen m.i.v. 2021;
Overeengekomen is dat in tien jaar tijd naar een objectief verdeelmodel en algehele doordecentralisatie van Beschermd Wonen gekomen gaat worden. In die periode gaan gemeenten van de huidige historische verdeling over centrumgemeenten naar een volledig objectieve verdeling over alle gemeenten. Centrumgemeente Helmond blijft verantwoordelijk voor bestaande cliënten. De nieuwe cliënten vallen vanaf 2022 onder de verantwoordelijkheid van onze gemeenten. Over de eventuele doordecentralisatie van de maatschappelijke opvang zal op basis van een evaluatie in 2026 een beslissing worden genomen.

Naast het bovenstaande budgettaire effect van de septembercirculaire 2019 Gemeentefonds over de periode 2020 t/m 2023 vindt ook een bijstelling plaats over het lopende begrotingsjaar 2019.

Voorgesteld wordt om de bovenstaande budgettaire ontwikkeling met € 21.000 nadelig als gevolg van de septembercirculaire 2019 te verwerken bij de samenstelling van de 2e tussenrapportage 2019.